صبح روز هفدهم بهمن زلزله مهیبی در جنوب شرقی ترکیه و در نزدیکی مرز سوریه رخ داد که جان هزاران نفر را گرفت و خسارات فراوانی وارد آورد. قدرت این زلزله ۷٫۸ ریشتر بود که شدیدترین زمین‌لرزه در این منطقه بعد از سال ۱۹۹۹ به حساب می‌آید. مرکز زمین‌لرزه اخیر در نزدیکی شهر غازی‌‌عینتاب بود و به دنبال آن، چندین پس‌لرزه اتفاق افتاد که یکی از آنها تقریباً به همان شدت زلزله اول بود. گذشته از هر مسئله دیگری، این زلزله فاجعه‌ای انسانی است که جان بیش از ۴۰ هزار نفر را گرفت و صدها هزار نفر را بی‌خانمان کرد.
بعد از این حادثه بود که دولتمردان ترکیه به فکر راهکار افتادند: تعیین یک هدف‌گذاری مناسب.
در برنامه دوازدهم توسعه ترکیه، هدف جدیدی برای پوشش بیمه اجباری زلزله در نظر گرفته شده است به طوری که تا پایان این برنامه باید ۱۵٫۲ میلیون ملک تحت پوشش بیمه اجباری زلزله قرار بگیرند. قرار است این پوشش بیمه‌ای علاوه بر زلزله، به ریسک‌های دیگر نیز تعمیم پیدا کند. برای مقابله با مشکل کم‌اظهاری مساحت املاک بیمه‌شده نیز قرار است دولت از پایگاه داده ثبت اسناد و املاک استفاده کند و درستی اظهارنامه‌ها را بسنجد. در حال حاضر، میانگین ملی پوشش زلزله در ترکیه به ۵۵درصد می‌رسد. با این حال، در بعضی از مناطق زلزله‌خیز این پوشش بسیار کمتر از این مقدار است و پس زلزله ۶ فوریه ۲۰۲۳، این وضعیت هشداردهنده‌تر به نظر می‌رسد.
داده‌های جدید مؤسسه بیمه بلایای طبیعی ترکیه یا همان داسک، نشان می‌دهد که ۶۵درصد از کل ۴٫۱۵ میلیون خانه در شهر استانبول تحت پوشش بیمه اجباری زلزله قرار دارند. طبق داده‌های سازمان مدیریت حوادث و فوریت‌های اضطراری استانبول، این شهر پانزده منطقه پرخطر دارد که شامل نزدیک به نیمی از خانه‌های بیمه‌شده در این شهر می‌شوند. طبق گزارش‌ها از ۲٫۷ میلیون واحد خانه‌ای که در استانبول بیمه شده‌اند، ۱٫۲ میلیون خانه در این پانزده منطقه پرخطر قرار دارند.
بیمه داسک چیست؟
بیمه داسک بیمه‌ای اجباری در ترکیه است که برای جبران خسارت‌های ناشی از زلزله و حوادث ناشی از آن طراحی شده است. از نظر مقرراتی، بیمه داسک برای همه ساختمان‌های مسکونی جدید و ساختمان‌های بازسازی‌شده اجباری است و بدون این بیمه‌نامه که با همکاری شرکت‌های بیمه و بانک‌ها صادر می‌شود، دریافت خدمات شهری از قبیل انشعاب آب و برق ممکن نیست. این بیمه در زمان بروز زلزله، خسارت وارد‌آمده را به‌صورت کلی یا جزئی و بسته به سقف تعهد بیمه‌نامه تقبل می‌کند. بیمه داسک روشی قابل اتکا برای جبران خسارت در ترکیه است و بر مبنای توزیع ریسک و پرداخت حق بیمه‌ای مقرون‌به‌صرفه عمل می‌کند. حداکثر پوشش این بیمه برای هر واحد مسکونی نیز برابر ۶۴۰ هزار لیر ترکیه است. اگر ارزش ملک بیش از این باشد و مالک بخواهد ملکش را کامل بیمه کند، باید برای تهیه پوشش تکمیلی به شرکت‌های بیمه مراجعه کند. هزینه بیمه داسک هم به استان، شهر، مساحت واحد، سال ساخت و نوع ساخت ملک بستگی دارد. حداکثر مبلغ حق بیمه برای انواع ساختمان‌ها نیز ۴۰ هزار لیر در سال است. هزینه بازسازی مسکن تخریب‌شده نیز بدون محاسبه ارزش زمین و بر اساس مجاورت یا فاصله آن با منطقه زلزله‌زده تعیین می‌شود. غرامت اموال خسارت‌دیده نیز ظرف ۳۰ روز پس از ارزیابی خسارت باید پرداخت شود. بیمه اجباری خانه در ترکیه شامل بیمه اثاثیه نمی‌شود و تهیه پوشش بیمه‌ای برای اثاثیه بستگی به انتخاب مالک دارد.
بیمه داسک نوعی صندوق بیمه به شمار می‌آید که حکم یک نهاد حقوقی عمومی را دارد و بودجه آن به‌صورت خصوصی تأمین می‌شود. به عبارت دیگر، سرمایه این صندوق در درجه نخست از طریق حق بیمه‌ای تأمین می‌شود که مالکان خانه‌ها پرداخت می‌کنند. این صندوق که ساختار سازمانی منحصربه‌فردی دارد و با همکاری بخش‌های دولتی و خصوصی کشور ترکیه فعالیت می‌کند، سازمانی غیرانتفاعی محسوب می‌شود.
یکی از نقاط ضعف این بیمه به شیوه اجرای آن برمی‌گردد. بیمه داسک با اینکه اجباری است، اما بر مبنای خوداظهاری مالکان صادر می‌شود و در نتیجه، نتوانسته همه ساختمان‌های مسکونی ترکیه را تحت پوشش قرار بدهد. در ۱۰ استانی که از زلزله اخیر آسیب دیده‌اند، در مجموع ۴۹ درصد از ساختمان‌ها تحت پوشش این بیمه بوده‌اند.
