واپسین روزهای آذرماه سال 1401 بود که احسان خاندوزی در حاشیه جلسه هیئت دولت در اشاره به برنامه‌های دولت در حمایت از سازمان بورس کشور، مصوبه آبان‌ماه شورای عالی بورس در اجرای بیمه سهام را از اقدامات مؤثر در این زمینه نام برد و عنوان کرد که به سبب فضای امنی که بعد از مصوبه شورای عالی بورس در جهت حمایت از سرمایه سهامداران خرد ایجاد شد، بیش از ۵۰۰ هزار نفر از سهامداران خرد از طرح بیمه سهام استقبال کردند.
او در آن زمان با تأکید بر روند حمایت از سهامداران خرد اظهار امیدواری کرد که روند حمایتی از سرمایه مردم در برنامه بودجه ۱۴۰۲ و از آن مهم تر در لایحه برنامه توسعه هفتم به صورت پایدارتر و جدی‌تر دنبال شود.
وزیر اقتصاد در حالی از امید به سبز شدن بلوک های قرمزرنگ تابلوی بورس صحبت می‌‌کرد که نوسان بازار سهام، میل و رغبت عمومی به سرمایه‌گذاری در بازار بورس را به پایین‌ترین درجات خود رسانده بود و حالا نامزد اصولگرایان در شعارهای تبلیغاتی خود سوار بر موج نگرانی مردم دوباره بحث بیمه سهام را پیش کشیده است. موضوعی که امروز به یکی از مسایل بحث و گفت و گو در صنعت بیمه تبدیل شده است.
ابهام از آینده قیمتی سهام به‌خصوص برای اشخاص حقیقی که به سبب شرایط اقتصادی، گاه همه دارایی خود را وارد چرخه بازار تالار شیشه‌ای کرده و نتیجه‌ای غیرمطلوب و برخلاف همه وعده‌ها گرفته‌اند، بازار بورس کشور را با بحرانی جدی رو‌به‌رو کرده است و در این میان صحبت‌هایی از این دست می‌تواند بهانه‌ای باشد برای ایجاد اعتماد کاذب بر موضوعی که در عمل نمی‌تواند جنبه واقعی داشته باشد!
بیمه سهام یا اوراق اختیار تبعی؟
در روزهای ابتدایی آبان ماه سال ۱۴۰۱ وزیر اقتصاد برای بررسی راهکارهای کوتاه‌مدت حمایت از بازار سرمایه برای اقدام فوری در سازمان بورس کشور دستور تشکیل جلسه فوق‌العاده داد و شورای عالی بورس در این جلسه فوری اقدام به ارائه بسته حمایتی جامع از بازار سرمایه کرد. بسته حمایتی دولت از بازار سرمایه شامل ۱۰ بند مختلف بود که بند اول آن با عنوان بیمه‌کردن سهام، نظر مخاطب را به خود جلب کرد.
«بیمه کردن سهام حاضر در پورتفوی اشخاص حقیقی تا سقف ۱۰۰میلیون تومان برای هر نفر – که حدود ۹۶درصد از تعداد کدهای حقیقی فعال حاضر در بازار را تشکیل می‌دهند – از طریق انتشار عمومی اوراق تبعی و خرید توسط سرمایه‌گذاران صورت می‌گیرد. سررسید اعمال این اوراق یک‌ساله بوده و مبلغ تعهد خرید ۲۰درصد بالاتر از ارزش ترکیب سبد افراد در آخرین روز معاملاتی چهارشنبه، ۴ آبان ۱۴۰۱ است و بر اساس ترتیباتی که سازمان بورس اعلام می‌کند اعمال و اجرایی خواهد شد.»
باید اذعان داشت آنچه در این بند از بسته حمایتی دولت از بازار سرمایه به‌عنوان «بیمه سهام» یاد شده بود، رویکرد تازه‌ای نبود. در واقع آنچه دولت برای حمایت از بازار بورس به‌عنوان تضمین سرمایه مردم به کار گرفته بود همان اوراق اختیار تبعی است که مدت‌هاست در اکثر نقاط دنیا با اندکی تفاوت با عنوان اوراق اختیار خرید یا فروش به کار گرفته می‌شوند. هدف اصلی از ارائه اوراق، کاهش ریسک سرمایه‌گذاری در بازار بورس و حفظ منافع سهامداران است. این اوراق از سوی شرکت عرضه‌کننده سهام به فروش می‌رسد و بر اساس آن شرکت متعهد می‌شود تعداد مشخصی از سهام شرکت را به قیمت مشخص و در تاریخ معین از دارنده اوراق فروش خریداری کند.
آیا در بازارهای مالی دنیا بیمه سهام داریم؟
تا سال ۱۹۷۰ هیچ پوششی برای سهام در مالکیت افراد وجود نداشت. در این سال و با تصویب کنگره، شرکتی با نام Securities Investor Protection Corporation (SIPC) تاسیس شد. این شرکت تا سقف ۵۰۰ هزار دلار دارایی‌های افراد را در مقابل ورشکستگی شرکت‌های کارگزاری/معامله‌گر (broker/dealer) بیمه می‌کند، تا سقف ۲۵۰ هزار دلار نقد و ۵۰۰ هزار دلار کل پرتفوی. این حفاظت هم صرفا برای دارایی‌های افراد نزد کارگزار/معامله‌گرانی انجام می‌شود که عضو SIPC باشند.
این حمایت صرفا در صورت ورشکستگی شرکت کارگزار/معامله‌گر عضو صورت می‌گیرد و طبیعتا نوسانات بازار را پوشش نمی‌دهد. به همین دلیل به افراد توصیه می‌شود که معاملات خود را نزد کارگزار/معامله‌گرهایی انجام دهند که عضو این شرکت هستند. به علاوه این پوشش صرفا مربوط به اوراق قرضه، سهام و صندوق‌های سرمایه‌گذاری است و دیگر ابزارهای مالی مانند کامودیتی و ابزار مشتقه را شامل نمی‌شود.
