سندباکس یا جعبه شنی. محیطی محصور با دیواره‌های چوبی و مملو از شن و ماسه و ابزارهایی مانند بیلچه و سطل. محیطی امن برای بازی کودکان تا هر آنچه که می‌خواهند را در جعبه شنی فارغ از نگاه نگران والدین خود تجربه کنند. کودکانی که برای داشتن تجربه ای ملموس و اگرچه محدود با کمک و یاری بزرگترها وارد جعبه شنی می‌شوند و با کمک آنها نیز از جعبه بیرون می‌آیند. کودک با فراغت خیال بازی می‌کند غافل از این که در همه مدت والـد بـا خیـال امـن فعالیـت او را زیـر نظـر دارد و هر رفتار او را می‌سنجد؛ بدون این که در بازی کودکانه او دخالتی داشته باشد. او فقط ناظر بر ماجراست و کیفیت رفتار فرزند را در جعبه شنی می‌سنجد.
رویکردی که امروز در صنایع مالی دنیا برای ایجاد فضایی تعاملی خاص میان رگولاتوری ها و کسب و کارهای نوپا در نظر گرفته شده دقیقاً نشئت‌گرفته از همین بازی شن و ماسه کودکان است و نگاه ناظری مشتاق و در عین حال کنکاش‌گر در هر رفتار. مفهومی که مدتی است به اسم سندباکس در صنایع مالی دنیا باب شده است و حالا زمزمه‌های اجرایی شدن آن در صنایع مالی کشور ما نیز شنیده می‌شود.
سال پیش بود که بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران از راه‌اندازی سندباکس در نظام مالی و پرداخت کشور خبر داد و امروز سیر توجه رگولاتوری‌ها به اهمیت تعامل با کسب و کارهای نوپا به بیمه مرکزی کشور نیز رسیده است.
امروز بیمه مرکزی کشور از رویکردی صحبت کرد که تا روزگاری پیش کمتر اهمیتی برای نهاد ناظر داشت، رویکردی که نشان از تغییر نگاه نهاد ناظر به روندهای نوظهور دارد و رسیدن به نقطه عطف نیاز به تعامل و قانون‌گذاری در بسترهای تعاملی سازنده.
همه موافقان و مخالفان سندباکس
سندباکس یکی از جدیدترین مفاهیم در زمینه رگولاتوری کسب‌وکارها است. وقتی سازمانی نمی‌داند که نوآوری‌اش الزامات رگولاتوری را رعایت می‌کند یا خیر، بستری به‌نام سندباکس به آن سازمان کمک می‌کند تا محصولات، خدمات یا راه‌حل‌هایش را در محیط رگولاتوری ساده‌تری با محدودیت‌های مشخص و در مدت‌زمان توافق‌شده با رگولاتورها آزمایش کند. البته این مفهوم در سطح جهانی موافقان و مخالفانی نیز دارد.
از نظر برخی سندباکس ابزار دولت‌ها برای متوقف کردن رشد کسب‌وکارهای نوین است و از سوی دیگر برخی معتقدند سندباکس ابزاری در خدمت رگولاتوری و توسعه آرام و بی‌دردسر کسب‌وکارهای نو و تدوین مقررات بر اساس کسب‌وکارهای موجود واقعی است.
تجربه‌هایی در دنیا وجود دارد که سندباکس تبدیل به ابزار انحصارگرایی، کنترل دولت و جلوگیری از خلق مدل‌های کسب‌وکاری جدید شده است و آن‌هایی که مخالف سندباکس هستند به خاطر وجود این موارد مخالف این مفهوم هستند و می‌گویند سندباکس راه درستی نیست و باعث عدم رشد کسب‌وکارها می‌شود. به عبارتی مخالفان می‌گویند سندباکس به دولت‌ها و کسب‌وکارهای بزرگ و انحصارگر کمک می‌کند تسلطشان بر بازار را حفظ کنند و همیشه کنترل جدی بر آن‌هایی داشته باشند که قاعده بازی را تغییر می‌دهند.
به این سبب در صنعت بیمه کشور نیز رگولاتوری – تا پیش از ورود به برنامه‌های نوآورانه‌اش- به دنبال صدور مجوزهای فعالیت در قالب آیین‌نامه‌های تاریخ مصرف گذشته داشت، ممکن است سندباکس به یک گلوگاه و یا به مانعی برای رشد کسب‌وکارها تبدیل شود. خطری بزرگ که می‌تواند در صورت پیاده‌سازی ناقص سندباکس به معضلی دیگر در صنعت تبدیل شود.
سندباکس و هزار و یک منفعت
بعد از ورود فناوری‌های نوین به صنایع مالی دنیا یکی از مهم‌ترین مسائل پیشروی حاکمیت‌ها نحوه تعامل بهینه با بنگاه‌های فناوری‌های مالی است، به نحوی که منافع آنها برای نظام مالی حداکثر شود و مضرات آنها حداقل.
یکی از روش‌هایی که از سال ۲۰۱۵ تاکنون توسط برخی کشورها استفاده شده استفاده از «محیط کنترل نوآورانه» یا «سندباکس تنظیم‌گری» بوده است. ماهیت این فناوری‌ها طوری نیست که بتوان از طرق سنتی، اعم از استفاده از ابزار مجوز، اقدام به کنترل آنها کرد. لذا نیاز به محیطی احساس شد تا بتوان در آزمون و خطایی کنترل شده با کمترین میزان آسیب به پیکره قدیمی صنایع به حمایت از ساختارهای نوین و نوظهور توجه داشت.
در واقع یکی از بزرگ‌ترین مزایای سندباکس شفاف‌شدن رویه ورود فناوران و نوآوران به صنعت بیمه خواهد بود چراکه در حال حاضر چهارچوب خاصی برای ورود نوآوری به صنعت بیمه و محک امکان‌سنجی آن وجود ندارد و در این راستا سندباکس می‌تواند زیرساختی در اختیار نوآوران قرار بدهد تا محصول خود را در مسیری مناسب و با اتلاف انرژی و وقت کمتری محک بزنند.
گاهی مسیر سعی و خطا برای محک‌زدن یک محصول یا خدمت جدید در صنعت بیمه آن‌قدر طولانی می‌شود که ممکن است تازه‌واردان تاب‌آوری لازم را نداشته باشند و در میانه راه منصرف شوند. اما با تدوین سندباکس این عده می‌توانند در فضایی کاملاً واقعی اما محدود محصول‌شان را ارائه بدهند.
سندباکس شانس بزرگی برای کسب وکارهای نوپاست تا میزان اشتباهات‌شان کمتر شود و سعی و خطاها را روی مسیر نوآوری خودشان متمرکز کنند؛ چراکه امروز بیشترین میزان سعی و خطا برای استارتاپ‌هایی که قصد ورود به صنعت بیمه را دارند، بر شرایط و وضعیت صنعت بیمه و ساز و کارهای ورود به آن و سیاست‌های فعالیت در آن متمرکز است.
در واقع سندباکس دو کاربرد اساسی برای صنعت بیمه خواهد داشت. اول فراهم‌آمدن شرایطی برای آزمودن محصول و دیگری آزمودن سیاست‌ها و قوانین. در واقع سندباکس نه‌فقط مزیت‌هایی برای کسب‌وکارهای نوپا دارد که حتی رگولاتور را نیز منتفع می‌کند. چراکه رگولاتور می‌تواند در محیط آزمون سندباکس نظارت فناوری‌محور را نیز ایجاد کند. نظارت هوشمند و به دور از سلیقه‌زدگی نیز از دیگر مزیت‌های سندباکس خواهد بود.
سندباکس نقطه تماسی بین صنعت و رگولاتور است که می‌تواند به‌راحتی توان کارشناسی صنعت را در خدمت خودش بگیرد و از آخرین تحولات و نظرات کارشناسی بهره‌مند شود که همین مزیت دیگری برای رگولاتور پدید می‌آورد و آن امکان تعدیل و به‌روزرسانی قوانین است. امکانی مهم که سبب پویایی و به‌روز بودن رگولاتور می‌شود. امروز رسیدن به این شرایط آرمانی، برای رگولاتورها بسیار دور از دسترس است و با صرف هزینه بسیار هم آن نقطه مطلوب حاصل نخواهد شد، اما با زیرساخت سندباکس این مسئله به‌سادگی، امکان‌پذیر است.
راهکاری برای شناسایی ناشناخته‌ها
سندباکس صرفاً و لزوماً در رابطه با فعالیت استارتاپ ها نیست. درواقع سندباکس نه‌تنها راجع به فضای مالی که راجع به کسب‌وکارهایی است که مدل کسب‌وکاری آنها برای دولت شناخته شده نیست و نکته مهم‌تر اینکه آن مدل کسب‌وکاری حتی برای خود کسب‌وکار نیز کاملاً شناخته شده نیست. به عبارتی سندباکس در حوزه‌ای که دولت و کسب‌وکار تکلیف قانونی را نمی‌دانند به آنها فرصت می‌دهد همدیگر را بشناسند. به این سبب سندباکس می‌تواند در تمامی لایه‌های کسب و کارهای مالی توجیه داشته باشد.
از سوی دیگر لازم است به این نکته توجه داشت که سندباکس مأموریت بزرگی به دوش ندارد. یک پروژه در ابعاد کوچک صرفاً برای کسب و کارهایی که ابعاد کاری آنها باید قبل از ورود به بازار سنجیده شود تا هم شرایط بهتری در زمان ورود به بازار داشته باشد و هم قوانینی متناسب با خود به بازار با همراهی رگولاتور به همراه ببرد.
به واقع مهم‌ترین وظیفه‌ای که سندباکس به عهده دارد تشخیص این موضوع است که آیا کسب‌وکار در محدوده رگولاتوری‌های موجود قرار می‌گیرد یا خیر و اگر قرار نمی‌گیرد، فرآیندهای ورود احراز هویت مشتریان و شناخت بازار مقصد را چگونه باید انجام داد که بدون دخالت در مدل کسب‌وکار زمینه رشد کسب‌وکار از طریق آزمون‌وخطا فراهم شود و نکته بزرگ در همین عدم دخالت است!
و اما آن سوی سکه سندباکس
سندباکس سرشار از منفعت است به شرطی که با استانداردهای خاص خود پیش برود که اگر پیاده‌سازی آن با استانداردهای خاص خود صورت نگیرد، نه‌فقط چابکی و چالاکی لازم را به کسب و کارهای نوین نمی‌دهد که حتی سدی می‌شود بر روند نوآوری آنها.
امروز کسب و کارهای نوین بیمه‌ای یا به صورت مستقیم با شرکت‌های بیمه ارتباط می‌گیرند یا از طریق عناصر کلیدی راه‌های ارتباطی را می‌سازند که این موضوع به خودی خود زمان‌بر است ولی با اجرای سندباکس استاندارد به حتماً این فرآیند زمان بر به حداقل می‌رسد. ولی سندباکس در حالتی می‌تواند خود عامل انفعال بیشتر باشد. زمانی که کسب و کاری نوین از بلوغ کافی برخوردار باشد و برای رسیدن به بازار مجبور به گذزاندن دوره‌ای طولانی در سندباکسی که قاعده و چارچوب خاصی برای دوره ورود و خروج ندارد. صف ورود به سندباکس و زمان آزمودن فرایندها از مهم‌ترین مواردی است که باید در تدوین یک سندباکس استاندارد مورد توجه قرار بگیرد.
اگر همه استانداردهای پیاده‌سازی جعبه شنی رعایت شود، آن وقت باعث چابکی و سرعت بیشتر فعالیت کسب و کارها خواهد شد. بماند که در این میان بی طرف بودن نهاد ناظر به عنوان بازیگر اصلی اکوسیستم بیمه اهمیتی دوچندان خواهد داشت؛ موضوعی که خودش از معضلات و چالش‌های تدوین و پیاده‌سازی سندباکس در صنعت بیمه کشور به‌شمار می‌رود.
