چندی پیش آیین‌نامه‌ای توسط شورای عالی بیمه به تصویب رسید که سکون و آرامش اکوسیستم بیمه را برهم زد. فعالان حوزه بیمه و اینشورتک علی‌رغم اینکه در این سال‌ها از سوی نهاد ناظر به رسمیت شناخته نشده بودند، تحت عنوان‌هایی هم‌چون کارگزاری آنلاین و شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات فناوری به فعالیت می‌پرداختند. گرچه رشد و حتی بقای این موجودیت‌های نوآور به دلایل مختلفی از جمله عدم تمایل شرکت‌های بیمه به همکاری با آنها (به دلایل استراتژیک و یا سلیقه‌ای) تغییرات مدیریتی در شرکت‌های بیمه، محدودیت‌های رگولاتور و منع فعالیت‌‌های ناگهانی به شدت مورد تهدید قرار می‌گرفت. حالا پای آئین‌نامه‌ای در میان است که مدعی حمایت از تاسیس و فعالیت شرکت‌های فناور بیمه است!
جنجالی که منجر به بحث و هم‌اندیشی می‌شود
از زمانی که زمزمه‌هایی در رابطه با تهیه و تدوین آیین‌نامه اینشورتک صورت گرفت، بحث‌ها و تبادل اندیشه پیرامون این موضوع شکل گرفت. رگولاتور حتی نظرات متخصصان و فعالان این حوزه را برای اصلاح پیش‌نویس آیین‌نامه دریافت کرد و پس از تصویب آیین‌نامه نیز جلسات هم‌اندیشی و نشست‌هایی برای بررسی، نقد و پرسش و پاسخ در این خصوص برگزار شد. شکل‌گیری اینگونه محافل و تبادل نظر پر چالش در صنعتی که در سال‌های متمادی به سکون و عدم تمایل به تغییر معروف بوده امری امیدوارکننده است و البته بی‌سابقه!
مجالی برای نقش‌آفرینی انجمن اینشورتک
در ماده ۱۰ این آیین‌نامه یک صندلی برای نماینده انجمن صنفی ذی‌صلاح اینشورتک‌ها در صورت تأسیس در نظر گرفته است. در این میان جای اندوه و تاسف است که پس از تبادل نظرات و دورهمی‌های برگزار شده، هنوز فعالان اینشورتکی اقدام جدی برای تاسیس انجمن انجام نداده‌اند تا حامی حقوق اینشورتک‌ها در اکوسیستم و هم‌چنین در کمیسیون باشد. اما نگاه نهاد ناظر برای الزام اینشورتک‌ها به داشتن انجمنی صنفی و … می‌تواند خبر از به رسمیت شناختن آنها در فضای در حال تغییر صنعت بیمه داشته باشد.
یک ضرب‌المثل چینی می‌گوید: «سفری هزار فرسنگی با برداشتن یک قدم شروع می‌شود.» کلیت این که رگولاتور تصمیم گرفته است تا اینشورتک‌ها را به رسمیت شناخته، به فعالیت آنها جهت دهد و امکان فعالیت بیمه‌گری را برای آنها فراهم کند حرکت پسندیده‌ای است. گرچه فاصله از حرف تا عمل در اجرا مشخص می‌شود.
یک آئین‌نامه و هزار راه نرفته
در نگاه اول شاید این‌طور به نظر برسد که آیین‌نامه 105 همای سعادتی است که بر شانه‌های نحیف استارتاپ‌های اینشورتکی نشسته اما با نگاهی موشکافانه‌تر متوجه می‌شویم که واقعیت می‌تواند با برداشت ما فرسنگ‌ها فاصله داشته باشد.
تسهیل‌گر فعالیت بیمه گری یا مانعی بر سر راه استارتاپ‌های قدیمی؟
نخستین سوالات و ابهامات از همان بندهای آغازین آیین‌نامه 105 در ماده ۱ که به تعریف اینشورتک‌ها پرداخته، ایجاد می‌شود. رگولاتور قصد دارد امکان عملیات بیمه‌گری و برداشتن ریسک را برای اینشورتک‌ها فراهم کند اما مسئله این است که تعریف ارائه‌شده، طیف وسیعی از شرکت‌های فعال این حوزه را در بر می‌گیرد که بخش بزرگی از آنها به انجام عملیات بیمه‌گری هیچ نیاز و شاید علاقه‌ای ندارند.
سوال اساسی این است که چه بر سر اینگونه شرکت‌ها خواهد آمد؟ آیا با وجود این آئین‌نامه مجبور به اخذ مجوزی هستند تا موجودیت آنها به رسمیت شناخته شود؟ در صورتی که پاسخ مثبت باشد پس این آئین‌نامه نه تنها مشکلی از آنها حل نکرده بلکه خود مانعی بر سر راه آنها شده است. در صورتی که پاسخ منفی باشد، چرا آئین‌نامه 105محدود به اعطای امکان فعالیت بیمه‌گری به اینشورتک‌ها نشده و تأسیس و فعالیت تمامی شرکت‌های فناور بیمه‌ای را هدف قرار داده است؟
ایجاد فضای ابهام به دلیل ناشناخته بودن نوآوری یا راهی برای برخوردهای سلیقه‌ای؟
نقطه ضعف دیگر به ماده بعدی این آیین‌نامه یعنی ماده ۲ برمی‌گردد که در تبصره ۱ تعیین تمامی ضوابط و مقررات تأسیس و فعالیت اینشورتک‌ها را منوط به نظر کمیسیونی می‌داند که دستورالعمل‌های آن هنوز تدوین نشده است. پاسخی که به علت این امر داده شده این است که نوآوری فضایی ناشناخته است و ما نمی‌دانیم چه اتفاقی قرار است بیفتد. اما آیا این پاسخ قانع‌کننده است؟
در کشوری که صنعت بیمه آن چندین سال از جهان عقب‌تر است و بسیاری از محصولات و طرح‌های اینشورتکی که در کشورهای پیشرفته و در حال توسعه فرایند بلوغ خود را طی نموده و وارد پارادایم جدیدی شده است (مانند بیمه‌های استفاده‌محور و بیمه‌های سایبری) آیا نوآوری در فضای بیمه ایران امری ناشناخته است؟ در این رابطه که چقدر کمیسیون، تأسیس و فعالیت اینشورتک‌ها را تسهیل می‌کند؟ تا پیش از اجرایی شدن نمی‌توان نظر قطعی داد.
از سادگی تا مشکلات ناشی از عدم تعیین حدود سرمایه ثبتی
ماده سوم آیین‌نامه اینشورتک اشاره به محدودیتی بر روی فعالیت بیمه‌گری اینشورتک‌ها دارد که حداکثر فروش سالانه این شرکت‌ها که متضمن پوشش ریسک باشد نمی‌تواند بیشتر از ۳ برابر سرمایه ثبتی آنها باشد و برای مازاد آن باید بیمه اتکایی تهیه کنند.
سوالی که در این‌جا مطرح می‌شود این است که آیا حداقلی برای این سرمایه ثبتی تعیین شده است یا خیر؟ سوالی که پاسخ رگولاتور به آن خیر بود و مشخصا اعلام کردند که محدودیتی برای تاسیس یک شرکت اینشورتکی با سرمایه ثبتی ۱۰ میلیون تومان که قصد فروش بیمه تا میزان ۳۰ میلیون تومان برای طرح جدید خود داشته باشد، وجود ندارد. اگر دقیق‌تر به این موضوع نگاه کنیم این شرکت با تهیه پوشش اتکایی حتی می‌تواند مبالغی بیش از این نیز ریسک بردارد. چنین فضایی قابلیت این را دارد که اعتماد عمومی نسبت به بیمه را خدشه‌دار کند.
تملک ۱۰۰ درصدی بدون هیچ نماینده!
وقتی به پای دردودل فعالان قدیمی صنعت می‌نشینیم متوجه می‌شویم که ماده ۴ آیین‌نامه 105 نیز خالی از ایراد نیست. تجربه سرمایه‌گذاری‌های پیشین شرکت‌های بیمه بر روی استارتاپ‌ها سوالی بی‌پاسخ را در ذهن می‌پروراند؛ اینکه حال، شرکت‌های بیمه با تملک ۱۰۰ درصدی سهام شرکتی که هیچ‌گونه نمی‌توانند در آن نماینده‌ای داشته باشند، چگونه می‌توانند به پیشرفت آن استارتاپ کمک کنند؟
تیر خلاصی بر پیکره سرمایه انسانی صنعت بیمه
در ماده پنجم آئین‌نامه 105 بخش بزرگی از متخصصان و خبرگان صنعت بیمه را از تأسیس و راهبری استارتاپ اینشورتکی منع می‌کنند. این قانون نه‌تنها این فعالان بلکه اقارب نسبی و سببی درجه ۱ آنها را نیز شامل می‌شود.
به‌نظر می‌رسد با نگارش این ماده، رگولاتور درهای صنعت بیمه را بر روی فعالان تمامی صنایع باز کرده و فضا برای ورود آنها را محیا کرده اما متخصصان مجرب خود را از آن می‌راند.
ابهام و باز هم ابهام
در ماده ۶ نیز تاسیس و فعالیت شرکت‌های اینشورتکی منوط به اساسنامه و آیین‌نامه‌ای شده که مشخص نیست در چه مرحله‌ای از نگارش است. نظر دادن راجع به آئین‌نامه 105 در حالی که اساسنامه اینشورتک‌ها، آیین‌نامه مذکور در این ماده و دستورالعمل کمیسیون مشخص نیست امری دشوار و خالی از مفهوم است.
از ماده ۸ نیز که ۳ روش درخواست مجوز برای اینشورتک‌ها معرفی کرده در حالی که تنها یکی از آنها (معاونت طرح و توسعه بیمه مرکزی) هم‌اکنون در دسترس است بگذریم، ماده ۱۱ آیین‌نامه 105 و الزام رگولاتور به استفاده اینشورتک‌ها از سرویس‌ها و پلتفرم‌ها که احتمالا منظور از آن سنهاب است نگرانی دیگری در میان فعالان ایجاد کرده است. موضوعی که در ماده‌های ۱۴ و ۱۶ نیز به آن اشاره شده است.
حالا باید منتظر دستورالعمل اجرایی بود و پاسخ‌هایی که مدیران دغدغه‌مند نهاد ناظر باید برای ابهامات اکوسیستم نوآوری و فناوری بیمه داشته باشند.
مهدیه چوپانی؛ فعال و محقق حوزه اینشورتک
یک پاسخ
سلام تحلیل بسیار خوبی است در آیین نامه تناقض فراوان است و نهاد ناظر بیشتر ردپای دخالت و کنترل دارد نه اینکه بستری فراهم کند برای تحول صنعت بیمه با استفاده از اینشورتک ها