بر اساس تصمیم جدید پلیس راهور نوجوانان 16 ساله می‌توانند گواهینامه موتورسیکلت دریافت کنند. اما آمارها می‌گویند۴۷ درصد از فوتی‌های شهر تهران رانندگان موتورسیکلت هستند و که از این شمار بالغ بر ۷۰ درصد راکبان موتورسیکلت خود مقصر بوده اند!
حالا ما با این پرسشِ اساسی مواجه شویم که فاصله واقعیت‌های جامعه و سیاست‌گذاری‌هایی که به نظر می‌رسد هیچ نسبت معناداری با آن‌چه در جریان است ندارد، چقدر است؟ و این شکاف عمیق میان امکانات موجود در جامعه و آرزوهای مسئولان تحت چه شرایطی کم خواهد شد؟
آیا با توجه به نرخ تکان‌دهنده تلفات ناشی از تصادفات و آمار هولناک موتورسیکلت‌های بدون بیمه شخص ثالث، ایجاد سهولت در گرفتن گواهینامه موتورسیکلت برای نوجوانان، تصمیمی منطقی و متناسب با اقتضائات جامعه است؟ ما باور داریم که این تصمیم وجوه مثبتی هم دارد اما آیا کفه ترازوی این نقاط مثبت بر پیامدهای منفی و جبران‌ناپذیر این تصمیم سنگینی می‌کند؟ به نظر می‌رسد که بار دیگر بدون در نظر گرفتن تبعات سیاست‌گذاری‌ها و بررسی آسیب‌های احتمالی، با تصمیمی مواجهیم که ممکن است آثاری فاجعه‌آمیز داشته باشد.
بسترهای لازم برای رانندگی نوجوانان وجود ندارد!
پس از آن‌که رییس مرکز صدور گواهینامه راهور فراجا اعلام کرد که سن متقاضیان گواهینامه موتورسیکلت به 16 سال رسیده است و آنان می‌توانند با شرکت در آزمون‌ها و دوره‌های آموزشی گواهینامه دریافت کنند، نگرانی‌هایی مبنی بر پیامدهای این تصمیم شکل گرفته است.
با این‌که سنجه مشخص و دقیقی برای اندازه‌گیری توانایی نوجوانان برای رانندگی وجود ندارد، اما به نظر می‌رسد که می‌توان با در نظر گرفتن چند مورد ساده مانند آموزش ناکافی، جامعه‌پذیری ناقص و مشکلات ساختاری در فرهنگ‌سازی از جمله نهادینه کردن ارزش‌هایی مانند مسئولیت اجتماعی، با تسامح به این نتیجه رسید که بسترهای لازم برای رانندگی نوجوانان در جامعه ما وجود ندارد. با یک حساب سرانگشتی و مرور اعداد و ارقام تصادفات و راننده‌های بدون گواهینامه، می‌بینیم که پایین آوردن سن گرفتن گواهینامه موتورسیکلت چه مخاطراتی خواهد داشت.
کاهش سن موردنیاز برای دریافت گواهینامه موتورسیکلت می‌تواند خطراتی را به همراه داشته باشد:
- تجربه کمتر: افراد جوان‌تر ممکن است تجربه کمتری در رانندگی داشته باشند. این می‌تواند باعث افزایش خطرات حادثه‌ای شود؛ به این معنی که در مواقع خاص و بحرانی عملکرد آن‌ها ممکن است به خوبی بزرگسالان نباشد.
- توانایی‌های فیزیکی و شناختی: مهارت‌های فیزیکی و شناختی در افراد نوجوان هنوز به‌طور کامل تکامل پیدا نکرده است. تصمیم‌گیری‌های نادرست و عدم توانایی در مدیریت موقعیت‌های پیچیده می‌تواند خطرناک باشد.
- تمایل به ریسک بیشتر: جوان‌ها ممکن است تمایل بیشتری به ریسک داشته باشند. این می‌تواند به تصمیم‌گیری‌های نادرست در موقعیت‌های خطرناک منجر شود.
- تأثیرات اجتماعی: در سنین نوجوانی، تأثیرات اجتماعی و فشار هم‌سن‌ها می‌تواند تصمیم‌گیری‌های نادرست را تحت تأثیر قرار دهد. نوجوانان تحت تأثیر گروه همسالان خود به اقداماتی دست می‌زنند که ممکن است نتایج و هزینه‌های جبران‌ناپذیری برای آن‌ها، خانواده‌هایشان و جامعه در سطح کلان داشته باشد.
بنابراین، کاهش سن موردنیاز برای دریافت گواهینامه موتور سیکلت، نیاز به مراقبت دقیق دارد تا از خطرات جدی جلوگیری شود و به نظر می‌رسد که آسیب‌های چنین تغییری در قانون می‌تواند بسیار نگران‌کننده باشد.
واقعیت‌های اجتماعی، قربانیِ امکان‌سازی‌های جزئی
اگرچه آسیب‌های ناشی از رانندگی نوجوانان بسیار بیشتر از وجوه مثبت این مسئله هستند، اما به نظر می‌رسد که مواردی هم وجود دارد که می‌توان به عنوان نقاط مثبت این تغییرات برشمرد. این تغییر می‌تواند به کاهش جرایم نوجوانان مرتبط با رانندگی و ترافیک کمک کند.
درواقع، دادن گواهینامه به نوجوانان این امکان را برای نهادهای ذی‌ربط فراهم می‌کند تا نظارت دقیق‌تری بر مسئله داشته باشند؛ به این معنی که با توجه به آمار موتورسواران بدون گواهینامه، این امکان به وجود می‌آید که از سنین کمتری نظارت بر نوجوانان و موتورسواران شکل بگیرد و کمک کند تا دولت و نهادهای دیگر بتوانند دامنه کنترل خود را به منظور کاهش آسیب‌ها گسترش دهند.
با این حال، همچنان این خطر وجود دارد که امکان‌سازی‌های جزئی موجب شکل‌گیری آسیب‌هایی به مراتب جدی‌تر شوند. از سوی دیگر، ورود نوجوانان از سنین پایین به عرصه‌های مختلف، کمک می‌کند تا فرایند جامعه‌پذیری آنان با سرعت بیشتری انجام شود و آنان بتوانند به عنوان اعضای فعال جامعه، نقش‌های متنوعی را ایفا کنند. همچنین، این امکان برای نوجوانان فراهم می‌شود که مسئولیت‌های اجتماعی بیشتری را در عمل برعهده گیرند.
باید توجه داشت که همه این‌ها بدون آموزش و نظارت‌های اصولی و کارشناسانه و بدون فرهنگ‌سازی در زمینه‌های مرتبط با رانندگی (چه به شکل مستقیم و چه به صورت غیرمستقیم)، میسر نخواهد شد. به همین دلیل باید تأکید کنیم که ورود نابهنگام و بدون آمادگی نوجوانان به عرصه‌های مختلف اجتماعی می‌تواند آسیب‌های جدی و جبران‌ناپذیری به آن‌ها وارد کند؛ بنابراین، نیاز به سیاست‌های متعادل و آگاهانه برای حفظ نوجوانان از آسیب‌های اجتماعی بسیار محسوس است.
